یکی از مشکلاتی که میتواند برای بتن رخ بدهد، «کرمو» شدن است. وقتی بتنی کرمو میشود، حفرهها و فضاهایی توخالی در داخل آن ایجاد میگردد که معمولاً به شکل کندوی زنبور است. در زبان انگلیسی به این مشکل «Honeycomb concrete» گفته میشود که معنی لغوی آن بتن لانه زنبوری است. این مشکل به دلایل مختلفی رخ میدهد و میتوان آن را ترمیم کرد. در این مقاله میخواهیم به بررسی کرمو شدن بتن، دلایل بروز این مشکل و راههای ترمیم آن بپردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
منظور از کرمو شدن بتن چیست؟
منظور از کرمو شدن بتن نقصی است که به صورت شکافها و حفرههای هوا در ساختار بتن مشخص میشود. در این شکافها سنگدانههای خرد شده و درشتی دیده میشود که نشانه ترکیب اشتباه مواد بتن و جدا شدن سیمان از سنگدانهها هستند. در این حالت بتن شن نما میشود؛ زیرا خمیر سیمانی کمی در ترکیب آن وجود دارد. این مشکل میتواند یکپارچگی ساختاری و دوام بتن را به خطر بیندازد.
ویژگیهای ظاهری بتن کرمو چیست؟
همان طور که پیشتر اشاره کردیم، بتن کرمو شده شبیه به لانه زنبور است؛ یعنی حفرههای زیادی در آن وجود دارد که اندازه این حفرهها هم میتواند متفاوت باشد. در ادامه ویژگیهای ظاهری بتن کرمو شده را میآوریم:
- حفرهها و شکافهای قابل مشاهده
- سطح زبر و شن نما
- آشکار شدن آرماتورها و میلگردها
- ظاهری فرورفته
انواع کرمو شدن بتن
کرمو شدگی بتن را بر اساس اندازه و عمق میتوان به انواع مختلفی دستهبندی کرد. تشخیص نوع کرمو شدگی به شما کمک میکند تا روش مناسبی را برای تعمیر آن انتخاب کنید.
کرمو شدگی کوچک
در این حالت حفرهها کوچک و جزئی هستند. معمولاً اندازه حفرهها کمتر از ۱۰ میلیمتر است. کرمو شدگی کوچک معمولاً خطرات سازهای قابلتوجهی ایجاد نمیکند و نگرانیهای در مورد آن بیشتر حول مسائل زیباییشناختی میچرخد. با این حال، حتی نواحی کوچک نیز در صورت عدم رسیدگی میتوانند به مرور زمان منجر به مشکلات بیشتری شوند.
کرمو شدگی متوسط
کرمو شدگی متوسط حفرههای بزرگتری را شامل میشود. معمولاً اندازه آنها بین ۱۰ تا ۵۰ میلیمتر است. این نوع از کرمو شدگی اصولاً زمانی اتفاق میافتد که بتن در حین مخلوط شدن لرزش کافی دریافت نکرده است یا قالب آن به درستی نصب نشده است. کرمو شدگی متوسط میتوانند مقاومت و دوام بتن را کاهش دهد. در نتیجه باید هر چه زودتر تعمیر شود.
کرمو شدگی بزرگ
این حفرهها بزرگتر از ۵ سانتیمتر هستند و ممکن است اندازه آنها به ۱۰ سانتیمتر هم برسد. این حفرهها میتوانند به شدت بر یکپارچگی سازهای بتن تأثیر بگذارند. این نوع از کرمو شدگی معمولاً به دلیل قالببندی ناکافی و تراکم نامناسب ایجاد میگردد. کرمو شدگی بزرگ بیشترین خطر را ایجاد میکند و میتواند روی مقاومت سازهای بتن تأثیر قابلتوجهی بگذارد. تعمیر این نوع از کرمو شدن بتن نیاز به مداخله فوری و حرفهای دارد.
دلایل کرمو شدن بتن چیست؟
کرمو شدن بتن ستون و… به دلایل مختلفی رخ میدهد. در ادامه به مهمترین علت کرمو شدن بتن اشاره میکنیم.
- ویبره و تراکم نامناسب: ویبره ناکافی یا ناقص در حین بتنریزی علت اصلی بروز این مشکل است. ویبره بیش از حد هم میتواند موجب بروز این مشکل شود و ترکیبات بتن را از هم جدا کند.
- ترکیب نادرست مواد: استفاده از بتن بسیار سفت یا بیش از حد خشک میتواند دلیل دیگر کرمو شدن بتن باشد. نسبت سیمان و آب باید به درستی انتخاب شود. سنگدانههای ریز باید به اندازه کافی باشند. همچنین میزان زیاد سنگدانه هم میتواند موجب بروز این مشکل شود. به طور کلی نسبت آب، سیمان و سنگدانه باید درست باشد.
- تراکم آرماتور و پوشش ناکافی: میلگردهای تقویتی با فاصله کم یا نامنظم، به خصوص در محل اتصال تیرها به ستونها، میتوانند مانع جریان بتن شده و از رسیدن آن به همه قسمتها جلوگیری کنند. تعداد کم میلگرد هم میتواند منجر به این آسیب شود.
- استفاده از تکنیکهای نامناسب ریختن بتن: اگر بتن خیلی سریع یا از ارتفاع بسیار زیاد ریخته شود، خمیر سیمان از سنگدانهها جدا میشود و در نتیجه، حفرههایی ایجاد میگردد. علاوه بر این، بتن باید به صورت لایه لایه ریخته شود.
- طراحی و ساخت ضعیف قالب: طراحی نامناسب، نگهداری ضعیف یا عدم آببندی قالب میتواند باعث نشت بتن و ایجاد حفرهها و شکافها شود. همچنین عدم ترازبندی مناسب هم میتواند دلیل دیگر بروز این مشکل باشد.
- عملآوری نامناسب مواد بتن: اگر عملآوری بتن به درستی انجام نشود، بتن ممکن است رطوبت خود را خیلی سریع یا به طور ناهموار از دست بدهد و این امر منجر به ترکهای ناشی از انقباض و ایجاد حفره و شکاف شود. عملآوری نامناسب میتواند روی مقاومت و دوام بتن نیز اثر منفی بگذارد.
- کیفیت مصالح: مواد بیکیفیت از دیگر دلایل بروز این مشکل است. دانههای نامناسب سنگدانه، سیمان بیکیفیت و… همگی میتوانند موجب کرمو شدگی بتن گردند.
- کمبود مهارت در اجرا: اگر یک استادکار حرفهای این کار را اجرا نکند، ممکن است بتن به درستی ترکیب و اعمال نشود.
تفاوت بین کرمو شدگی بتن و عدم تراکم بتن در چیست؟
این دو مشکل به یکدیگر مرتبط هستند؛ زیرا تراکم ضعیف یکی از دلایل بروز مشکل کرمو شدگی است. با این حال، کرمو شدگی بیشتر دیده میشود و میتوان از روی ظاهر بتن آن را تشخیص داد. گاهی عدم تراکم قابل مشاهده نیست؛ زیرا علت اصلی آن حذف ناکافی هوای محبوس شده در مخلوط بتن در حین بتنریزی است. اگر بتن به درستی ویبره نشود، حبابهای داخل مخلوط حذف نمیشوند و تبدیل به یک توده متراکم میگردند. پس ممکن است این مشکل در لایههای درونی رخ بدهد. در حالی که کرمو شدن بتن معمولاً در بخش بیرونی ستون و… قابل مشاهده است.
عوارض و تأثیرات منفی کرمو شدگی بر بتن و سازه
در برخی موارد کرمو شدگی میتواند یک نقص جدی باشد و مشکلات بیشتری را ایجاد کند. از تأثیرات منفی کرمو شدگی بتن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش یکپارچگی و استحکام سازه
- افزایش نفوذپذیری و نفوذ آب
- زنگ زدن میلگردها
- کاهش دوام و قوت سازه
- از بین رفتن زیبایی ظاهری
- خطرات ایمنی بالقوه
روشهای ترمیم بتن کرمو
روشهای مختلفی برای ترمیم کرمو شدن بتن وجود دارد. در برخی موارد که مشکل بسیار جزئی است، خودتان میتوانید این کار را انجام دهید؛ اما در موارد شدیدتر باید از متخصص این کار کمک بگیرید. در ادامه انواع روش ترمیم بتن کرمو را توضیح میدهیم.
وصلهکاری سطحی
این روش برای حفرههای کوچک با عمق کمتر از ۳ سانتیمتر مناسب است. یعنی حفرههایی که روی مقاومت بتن و سازه اثر نمیگذارند. در ابتدا باید ناحیه آسیب دیده را تمیز کنید. هر گونه بتن شل را جدا کنید. گرد و غبار و خاک را با برس سیمی تمیز کنید. پس از آن سطح را کمی مرطوب کنید.
سپس مقداری ملات آماده کنید. میتوانید برای تقویت ملات از چسب اتصال بتن استفاده کنید یا با ملات بتنی اصلاح شده با پلیمر حفرهها را پر کنید. ملات را با ماله به صورت لایهلایه روی حفرهها بکشید. سطح کار را صاف و تراز کنید. ناحیه تعمیر شده را با کمک گونی یا دیگر لوازم این چنینی به مدت ۷ تا ۱۴ روز مرطوب نگه دارید.
استفاده از پک خشک
این تکنیک ترمیم بتن کرمو ستون و… نیز برای حفرههای بسیار کوچک و کمعمق مناسب است. همانند روش قبلی ابتدا باید ناحیه مدنظر را تمیز کنید و بتن شل را بردارید. حال ملاتی سفت با نسبت ۱:۳ از سیمان به ماسه ریز و مقدار مناسبی آب آماده کنید.
این ترکیب را با فشار و به صورت لایهلایه به ناحیه آسیب دیده بزنید. در نهایت صبر کنید تا ملات کاملاً خشک شود.
تزریق اپوکسی
این روش برای ترمیم ترکها و حفرههای کوچک تا متوسط مناسب است. در این روش باید مقداری رزین اپوکسی یا دوغاب اپوکسی مخصوص را به نواحی حفرهدار تزریق کنید تا فرورفتگیها کاملاً پر شوند. این روش برای زمانی مناسب است که میخواهید بدون تخریب گسترده، حفرههای عمیقتر را ترمیم کنید.
تزریق فوم پلیاورتان
این روش ترمیم کرمو شدگی بتن برای حفرههای بزرگتر و عمیقتر مناسب است. در ابتدا سوراخهای کوچکی در بتن ایجاد کنید. فوم پلیاورتان را به داخل سوراخها تزریق کنید. فوم منبسط میشود و حفرهها را پر میکند. نکته مثبت این روش این است که فوم پلیاورتان در زمانی کم (حدوداً ۱۵ دقیقه) خشک میشود. سازگار با محیطزیست است و میتواند بارهای سنگین را تحمل کند. پس از تزریق هم سطح کاملاً یکدست میشود و هیچ نشانهای از ترمیم باقی نمیماند.
اجرای شاتکریت
شاتکریت روشی است که در آن از دستگاهی اسپری مانند برای پاشش بتن به نواحی فرورفته استفاده میکنند. این روش برای ترمیم ایرادات بزرگ و عمیق مناسب است. مسلماً قبل از اجرای کار باید بتنهای شل را جدا کنید و سطح را برای بتنریزی آماده کنید.
ترمیم بتن کرمو با گروت
برای ترمیم شن زدگی بتن یا همان کرمو شدن میتوان از روش گروت نیز بهره برد. این روش برای زمانی مناسب است که حفرهها عمیق و حتی میلگردها مشخص باشند. معمولاً از روش گروت برای حفرههای بزرگتر از ۱۰ میلیمتر استفاده میشود.
پس از برداشتن بتن شل و تمیز کردن ناحیه مدنظر، گروت به محل آسیب دیده مالیده میشود. ترکیب مواد گروت بسیار مهم است و بهتر است از نسبت ۱:۱ استفاده شود. برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به مقاله «ترمیم بتن کرمو با گروت» مراجعه کنید.
بتنریزی مجدد
گاهی حفرههای کرمو آن قدر عمیق و بزرگ هستند که چارهای جز بتنریزی مجدد ندارید. در این حالت بتن بسیار آسیب دیده است و قابلترمیم نیست. در نتیجه بخش آسیب دیده باید کاملاً ساییده شود و لایه جدیدی از بتن جایگزین آن گردد. گاهی برای تقویت آن بخش باید از پوششهای فیبر کربنی یا صفحات فولادی استفاده شود.
نحوه پیشگیری از کرمو شدن بتن
با رعایت برخی از نکات اساسی میتوانید از کرمو شدن بتن جلوگیری کنید. این نکات عبارتاند از:
- ترکیب درست مواد و توجه به نسبت آنها
- استفاده از مخلوط متعادل، نه خیلی سفت و نه خیلی روان و شل
- استفاده از سنگدانههایی با اندازه مناسب
- ویبره کافی و یکنواخت برای حذف حبابها
- بتنریزی حرفهای
- توجه به فاصله بین آرماتورها
- استفاده از قالبهای خوب، سفت و باکیفیت
- عملآوری مناسب بتن
- کنترل کیفیت و مراحل ساخت
آییننامه ترمیم بتن کرمو
در مورد استفاده از بتن آییننامهها و استانداردهای مختلفی وجود دارد. به عنوان مثال، در اکثر منابع آماده است که حد مجاز آب موجود در سیمان برای جلوگیری از کرمو شدن بتن ۵۵% است. در برخی منابع هم روشهای ترمیم بتن کرمو شده آمده است. مثلاً در استاندارد EN 1504 آورده شده که برای ترمیم کرمو شدگی کم تا متوسط بهتر است از تزریق اپوکسی استفاده شود. به طور کلی حد مجاز کرمو شدن بتن حدود ۱۰ درصد از حجم کلی بتن است.
سخن نهایی
در این مقاله یکی از مشکلات اساسی ساختمانی یعنی کرمو شدن بتن را بررسی کردیم. وقتی این مشکل رخ بدهد، حفرههایی با اندازههای مختلف در بتن ایجاد میشود. این حفرهها و شکافها میتوانند به کل سازه آسیب برسانند و بهتر است ترمیم شوند. همان طور که مطالعه کردید روشهای مختلفی برای ترمیم کرمو شدگی بتن وجود دارد و انتخاب بهترین روش به اندازه و عمق شکافها بستگی دارد.
منابع
https://www.therealsealllc.com/blog/common-causes-of-honeycomb-in-concrete/
https://www.sakshichemsciences.com/honeycomb-in-concrete/