بتن اکسپوز چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟

معمولاً بتن را جز آن دسته از مصالح ساختمانی می‌دانیم که زیر کار را محکم می‌کنند و بستری برای اجرای طرح‌های مختلف همانند گچ‌کاری، کاشی‌کاری، آجرکاری و… هستند. اما خود بتن اگر به درستی استفاده شود، می‌تواند ظاهری مدرن به ساختمان ببخشد. بتنی که به عنوان سطح کار استفاده می‌شود، بتن اکسپوز نام دارد. بتن‌های اکسپوز قطعاتی آماده از بتن در اندازه‌های مختلف هستند که به اشکال مختلف قالب بندی می‌شوند و سطحی بی‌نقص، صاف و صیقلی دارند. این بتن ها نقش کاشی کاری، سنگ کاری و موارد مشابه را ایفا می کنند و به عنوان یکی از عناصر طراحی نما در ساختمان های بتن نما به کار می روند.

این بتن‌ها نقش کاشی‌کاری، سنگ‌کاری و امثال این موارد را بازی می‌کنند و عنصری از طراحی نمای ساختمان در طراحی‌های بتن نما هستند. در این مقاله می‌خواهیم به بررسی بتن اکسپوز، کاربردها، مزایا و انواع آن بپردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.

بتن اکسپوز چیست؟

بتن اکسپوز (Exposed) یا بتن نما نوع مخصوصی از بتن است که در نمای داخلی یا خارجی ساختمان استفاده می‌شود و جذابیت ظاهری و زیبایی‌شناختی زیادی دارد. برخلاف بتن سنتی که معمولاً با مواد دیگر پوشانده می‌شود، سطح بتن اکسپوز عمدتاً به عنوان بخشی از طراحی نمای بیرونی یا داخلی ساختمان قابل مشاهده است.

زیبایی طبیعی و مینیمالیستی آن باعث می‌شود سازه‌ها مستحکم و از نظر بصری جذاب و مدرن به نظر برسند. سطح نهایی این بتن توسط قالب شکل می‌گیرد. قالب‌ها معمولاً از چوب، فولاد یا پلاستیک ساخته می‌شود. دستیابی به یک سطح بی‌عیب و نقص و عاری از ضعف‌هایی مانند حباب، ترک یا ناهماهنگی رنگی آن هم با بتن کار ساده‌ای نیست و نیاز به تکنیک‌های دقیقی در مخلوط کردن، انتخاب مواد و عمل‌آوری دارد. به همین دلیل بتن اکسپوز را معمولاً از قبل آماده می‌کنند و پس از اجرای زیرسازی، در نمای ساختمان نصب می‌کنند.

ویژگی‌های بتن اکسپوز

بتن اکسپوز ویژگی‌های مختلفی دارد، از جمله:

• سطحی بی‌عیب‌ونقص که می‌تواند صاف، بافت‌دار یا طرح‌دار باشد.
• امکان سفارشی‌سازی این بتن با سنگ‌دانه‌های مختلف، قالب‌بندی متفاوت، رنگ‌های گوناگون و…
• تنوع بالا به دلیل استفاده از تکنیک‌ها و مصالح مختلف
• استحکام و دوام بالا در برابر شرایط سخت و سایش به دلیل ساخته شدن با مواد بتن
• مقاوم در برابر تغییرات حرارتی، مواد شیمیایی، آب و هوای نامساعد و…
• جرم حرارتی عالی و امکان تنظیم دمای داخلی ساختمان و بهبود راندمان انرژی

ترکیبات و مشخصات فنی بتن اکسپوز

توجه به ترکیب و مشخصات فنی بتن اکسپوز برای دستیابی به خواص زیبایی‌شناختی و ساختاری مطلوب بسیار مهم است. در ادامه طرح اختلاط بتن اکسپوز را می‌آوریم. تمامی بتن‌ها از 3 جز اساسی تشکیل می‌شوند:

• آب
• سیمان پرتلند
• سنگ‌دانه ریز و درشت از جنس بازالت، گرانیت، کوارتز، سنگ‌آهک و…

بتن اکسپوز نیز از این مواد اولیه ساخته می‌شود.  نکته متفاوتی که در این بتن وجود دارد این است که سنگ‌دانه‌های موجود در آن را می‌توان به طور هدفمند و با چیدمان خاص نمایان کرد. زیرا همان طور که گفتیم از این بتن در نما استفاده می‌شود و چنین مواردی روی طراحی ساختمان اثرگذار هستند.

فرمول ساخت بتن اکسپوز و طرح اختلاط آن

تهیه یک طرح اختلاط مناسب برای بتن اکسپوز بسیار مهم است. این امر شامل انتخاب دقیق مواد و توجه به تناسب آن‌ها برای کنترل خواصی مانند کارایی، مقاومت و زیبایی می‌شود. نسبت مواد به کار رفته به کاربرد بتن اکسپوز بستگی دارد.

به عنوان مثال، برای کاربردهای افقی مانند سنگ‌فرش، از نسبت اختلاط یک سوم ماسه به دو سوم شن استفاده می‌گردد. ترکیب مواد و دانه‌بندی سنگ‌دانه‌ها به طور قابل‌توجهی بر مقاومت در برابر لغزش تأثیر می‌گذارند. در همین مثال، هر چه میزان سنگ‌دانه درشت کمتر باشد، ضریب اصطکاک بالاتر می‌رود. البته افزودنی‌های دیگری مثل مواد حباب‌زا به ترکیب اضافه می‌گردد تا کارایی بهبود یابد، وزن حجمی کاهش یابد و از میزان جذب آب کاسته شود.

از دیگر افزودنی‌هایی که در این بتن استفاده می‌شود، می‌توان به گرد زغال، سرباره کوره بلند دانه‌بندی شده، پلیمر و الیاف شیشه‌ای (برای شفافیت، درخشندگی و جلوگیری از پوسته‌پوسته شدن) اشاره کرد.

در ساخت بتن نما باید از استانداردهای تأیید شده پیروی کرد. سطح بتن اکسپوز باید دارای یک سری المان‌های زیبایی‌شناختی باشد. از مهم‌ترین استانداردهای ساخت این بتن می‌توان به DTU 21 و NF P 18-503 اشاره کرد. این استانداردها، معیارهایی برای ارزیابی کیفیت، از جمله بافت، رنگ و صافی ارائه می‌دهند. رعایت این معیارها و تلرانس‌های مشخص شده برای موفقیت پروژه بسیار مهم است. به طور کلی، می‌توان گفت که طرح اختلاط بتن اکسپوز به موارد زیر بستگی دارد:

• استفاده در فضای بیرونی یا داخلی
• محل استفاده بتن (کف، دیوار، سقف)
• استفاده تزیینی (نما) یا کاربردی (مثل دیواره پل)

نحوه ساخت بتن اکسپوز

بتن اکسپوز انواع مختلفی دارد و شیوه ساخت هر نوع متفاوت از دیگری است. اما به طور کلی می‌توان گفت که بتن نما به شکل زیر ساخته می‌شود:

آماده‌سازی قالب

آماده کردن قالب یکی از مهم‌ترین مراحل ساخت بتن اکسپوز است. انتخاب مواد قالب، زمان ساخت و ابعاد پنل از ملاحظات مهم طراحی هستند. از مواد مختلفی برای ساخت قالب می‌توان استفاده کرد. چوب، فلز و پلاستیک از جمله این مواد هستند. قالب‌های مدرن معمولاً از جنس موادی ساخته می‌شوند که بادوام و در عین حال انعطاف‌پذیر باشند. کار با این قالب‌ها راحت‌تر است و می‌توان جزئیات و بافت‌های پیچیده را بهتر در آنها تکرار کرد. قالب‌ها با توجه به نیاز پروژه طراحی و ساخته می‌شوند. ابعاد آنها نیز تحت تأثیر همین عوامل قرار دارد.

مخلوط کردن مواد بتن

برای ساخت مخلوط باید سیمان، شن، آب و سنگ‌دانه‌ها را اندازه بگیرید و به نسبت مناسب با هم ترکیب کنید. برای جلوگیری از نقص‌هایی مانند حباب، ترک یا اختلاف رنگ، باید نظارت کاملی بر ترکیب مخلوط، انتخاب مواد و اجرای بتن‌ریزی وجود داشته باشد. پس از اختلاط، بتن را درون قالب‌ها می‌ریزیم. سپس با دستگاه مخصوص ویبراتور، به قالب لرزه‌های ریزی وارد می‌شود تا حفره‌ها و هوای اضافی از بین برود. هر گونه بتن اضافی نیز سابیده می‌شود تا در نهایت، قطعه‌ای بی‌نقص تشکیل گردد.

پرداخت سطح بتن

برای پرداخت سطح بتن، مقداری دیرگیر کننده عمل‌آوری شده روی لایه بالایی بتن مرطوب ریخته می‌شود تا فرایند هیدراتاسیون خمیر سیمان را آهسته کند. این کار به این دلیل انجام می‌شود که بتوان سنگ‌دانه‌ها و طرح لازم برای اجرا با دیگر مواد را راحت‌تر انجام داد.

طراحی سطح بتن

در این مرحله لایه سطحی با آب شسته می‌شود و موجب می‌شود تا سیمان از کناره‌های سنگ‌دانه‌ها (سنگ، سنگ‌ریزه، شن و ماسه) شسته شود و سنگ‌ها نمایان گردند. این فرایند یک سطح بافت‌دار را ایجاد می‌کند.

قرار دادن قطعات بتنی روی سطح کار

پس از آماده شدن قطعات، آنها را با درزگیرهای بتنی مخصوص به محل موردنظر متصل می‌کنیم. پس از خشک شدن نیز، قالب‌ها را برمی‌داریم و درزها با استفاده از ملات مخصوص پوشانده می‌شوند. البته در برخی از طرح‌ها نیاز به انجام این کار نیست. همه چیز بستگی به طراحی انتخابی شما دارد. در برخی موارد قطعات به گونه‌ای ساخته می‌شوند و بافتی دارند که وقتی در کنار هم قرار بگیرند، درز و فاصله‌ای ندارند. گاهی هم از قطعات بتن اکسپوز همانند کاشی و سرامیک استفاده می‌شود که فاصله میان آنها باید با ملات مخصوص پر گردد.

نکاتی در مورد استفاده از بتن اکسپوز

پیشنهاد می‌کنیم قبل از اجرای کار در مقیاس بزرگ، مخلوط خود را آزمایش کنید تا در نهایت پرداخت و کیفیت مطلوب را دریابید.

کیفیت مواد بر ساخت بتن اکسپوز بسیار تأثیر است پس حتماً موادی باکیفیت تهیه کنید. در حین کار و اجرا نیز بر شرایط آب و هوایی و… نظارت داشته باشید.

ساخت بتن اکسپوز نیاز به تخصص دارد، این کار را به متخصص آن بسپارید.

حتماً زهکشی و شیب‌بندی مناسب را رعایت کنید تا از تجمع آب و مشکلات احتمالی مانند ترک‌خوردگی ناشی از انجماد و ذوب پیشگیری کنید.

مزایای استفاده از بتن اکسپوز

استفاده از بتن اکسپوز مزایای زیادی به همراه دارد. از جمله:

• تنوع در طرح، رنگ و بافت
• امکان ایجاد نمادهای مختلف و منحصر به فرد
• ظاهر مدرن و مینیمالیستی
• امکان استفاده در کف، دیوار، سقف و…
• زیبایی طبیعی
• امکان بازتولید طرح‌ها به دلیل ساخت قالب
• دوام و استحکام بالا و مقاومت در برابر شرایط سخت آب و هوایی و…
• نگهداری ساده‌تر نسبت به سایر مصالح مانند سنگ‌فرش یا آجر به دلیل ماهیت یکپارچه و جلوگیری از رشد علف هرز و خزه
• صرفه‌جویی در هزینه‌ها در بلندمدت
• نصب و اجرای راحت‌تر به ویژه در بتن‌های پیش‌ساخته
• سازگار با محیط‌زیست

معایب استفاده از بتن اکسپوز

در کنار مزایا، معایب و نقص‌های جزئی وجود دارد. معایب بتن اکسپوز عبارت‌اند از:

• هزینه اولیه بالاتر نسبت به بتن‌های ساده
• پتانسیل تخریب و پوسته‌پوسته شدن بالا در صورت عدم استفاده از پوشش‌های محافظ
• دشواری تعمیر به دلیل وجود پرداخت سفارشی، رگه‌های خاص، رنگ‌های مختلف
• احتمال ایجاد ظاهر ناهمگون
• نیاز به آب‌بندی تخصصی برای محافظت در برابر شرایط آب و هوایی، مواد شیمایی و…
• نیاز به نصب حرفه‌ای و تخصص

کاربرد بتن اکسپوز

بتن نما کاربردهای زیادی دارد، از جمله:

• استفاده در نمای ساختمان، دیوارها و پنل‌های بیرونی
• استفاده در کف‌پوش
• در فضای داخلی از جمله اتاق نشیمن، آشپزخانه‌ها و حمام‌ها، برای دیوارها، کف‌ها، پیشخوان‌ها و حتی ساخت سکو برای نشستن
• ساخت پروژه‌های سفارشی

انواع بتن اکسپوز

بتن اکسپوز را می‌توان بر اساس شیوه ساخت به 2 دسته تقسیم کرد:

• بتن پیش‌ساخته
• بتن در جا

در ادامه هر دو نوع را معرفی می‌کنیم.

بتن اکسپوز پیش‌ساخته

بتن اکسپوز ازپیش‌ساخته‌شده، قطعات بتنی بزرگی هستند که هم با هدف سازه‌ای و هم تزیینی ساخته می‌شوند. این قطعات خارج از محل اجرای کار و در یک محیط کنترل شده مثل کارگاه یا کارخانه ساخته می‌شوند. سپس برای نصب به محل ساخت و ساز منتقل می‌گردند. مواد این نوع از بتن اکسپوز بسیار کنترل شده هستند و معمولاً میلگرد و توری سیمی درون آنها قرار داده می‌شود.

شما می‌توانید این قطعات را در اندازه‌های مختلف و در تعداد بالا سفارش دهید. ناگفته نماند که این قطعات اغلب به عنوان تزیین در نما استفاده می‌شوند و مستقیم در جایگاهی که برای آنها مشخص شده است، نصب می‌گردند.

مزایای بتن اکسپوز پیش‌ساخته

• تولید در یک محیط کنترل‌شده
• نصب سریع‌تر و راحت‌تر
• صرفه‌جویی در هزینه
• امکان رعایت استانداردها به شکلی راحت‌تر
• تنوع در طراحی

بتن اکسپوز در جا

این نوع بتن در محل ساخت و ساز با استفاده از قالب‌ بندی بتن  ساخته می‌شود. برخلاف بتن پیش‌ساخته، تمام کارهای ساخت بتن درجا در محل انجام می‌گردد. حتی گاهی قالب‌ها نیز در محل ساخت و ساز مونتاژ می‌شوند. ابتدا قالب و فولاد تقویت‌کننده در محل تعبیه می‌شوند، سپس مواد در قالب ریخته می‌شوند. به همین دلیل هم ساخت این نوع بتن نیاز به دقت و تخصص زیادی دارد. جای خطا وجود ندارد و باید به کیفیت، اختلاط صحیح مواد توجه ویژه‌ای شود.

جنس قالب‌ها نیز می‌تواند متفاوت باشد. معمولاً قالب‌ها از الوار، تخته سه لا، فلز و… ساخته می‌شوند و می‌توان مجدداً از آنها استفاده کرد. پس از این که مواد بتن در قالب‌ بتن ریخته می‌شود، برای جلوگیری از ایجاد حفره و سوراخ و… از دستگاه ویبره استفاده می‌شود.

مزایای بتن اکسپوز درجا

استفاده از این نوع بتن اکسپوز نیز مزایایی به همراه دارد:

• انعطاف‌پذیری در طراحی
• امکان ایجاد سازه‌های یکپارچه و بدون درز
• امکان تنظیمات در حین ساخت

دیگر انواع بتن اکسپوز

پرکاربردترین دسته‌بندی بتن اکسپوز (پیش‌ساخته، درجا) را معرفی کردیم اما می‌توان این نوع بتن را بر اساس شکل سطح نیز دسته‌بندی کرد:

• بتن اکسپوز شسته: سطح این بتن با اسید مخصوص شسته می‌شود تا ظاهری صاف و صیقلی پیدا کند.
• بتن اکسپوز سابیده: سطح این بتن با سنباده مخصوص سابیده می‌شود تا ظاهری صاف و یکدست ایجاد شود.
• بتن اکسپوز رنگی: همان طور که پیش‌تر اشاره کردیم امکان تغییر رنگ این نوع بتن‌ها وجود دارد. با استفاده از رنگ‌دانه‌های مخصوص می‌توان رنگ موردنظر را ایجاد کرد.
• بتن اکسپوز طرح‌دار: سطح این بتن می‌تواند طرح‌ها و بافت‌های مختلف مثل طرح‌های سه‌بعدی داشته باشد.

نحوه تعمیر بتن اکسپوز

نحوه تعمیر بتن اکسپوز به نوع مشکل ایجاد شده برمی‌گردد و تکنیک‌های خاصی برای انجام این کار وجود دارد. در حین تعمیر باید به حفظ ویژگی‌های زیبایی‌شناختی آن توجه ویژه‌ای شود. در ادامه به چند تکنیک تعمیر بتن اکسپوز اشاره می‌کنیم:

• تعمیر عمومی و ساده بتن: برای تعمیرات عمومی، تمام مواد معیوب باید برداشته شوند تا ایراد را به شکل درست تعمیر کرد. این امر می‌تواند شامل تراشیدن، وصله کردن بتن یا تعویض بخش‌های فرسوده و پوسته‌پوسته شده باشد.
• وصله زدن: در این نوع تعمیر تنها بخش آسیب دیده در محل تعمیر می‌گردد. برای تعمیر از مواد جدید استفاده می‌شود که این کار باید با دقت تمام انجام شود تا مواد جدید چسبندگی بالایی داشته باشند و به خوبی به زیرلایه بچسبند. می‌توان از نانوفیبرها برای تقویت وصله استفاده کرد.
• تعمیر ترک: معمولاً برای تعمیر ترک‌ها از تزریق اپوکسی استفاده می‌شود. گاهی هم از آهک سیمانی برای این کار استفاده می‌شود. ترک‌ها باید به گونه‌ای تعمیر شوند که پس از خشک شدن مواد، ناهمواری و تغییر رنگی احساس نگردد.
• تعمیر خوردگی آرماتورهای درون بتن اکسپوز: گاهی آسیب آن قدر شدید می‌شود که آرماتورها دیده می‌شوند. مشخص شدن آرماتورها باعث زنگ‌زدگی آنها می‌شود که برای تعمیر ابتدا باید زنگ‌زدگی را تمیز کرد. سپس در صورت لزوم از مواد ضدزنگ استفاده کرد و روی میل‌گردها را با مواد مخصوص و یکدست با دیگر بخش‌های بتن، پوشاند.

قیمت بتن اکسپوز چقدر است؟

قیمت بتن اکسپوز با توجه به عوامل مختلفی تعیین می‌گردد:

• روش ساخت و اجرا
• اندازه بتن (پنل یا تایل)
• تعداد قطعات موردنیاز

تمامی عوامل ذکر شده روی قیمت خرید بتن اکسپوز تأثیرگذار هستند. مواردی که به آنها اشاره کردیم به خود بتن مربوط هستند. در حالی که هزینه‌های دیگری مثل مصالح مخصوص زیرسازی، نصب پانل یا تایل‌ها و… نیز وجود دارد.

سخن نهایی

در این مقاله بتن اکسپوز یا بتن نما را معرفی کردیم و مزایا، کاربردها و انواع آن را شرح دادیم. این بتن‌ها که با قالب ساخته می‌شوند، در نمای داخلی یا خارجی سازه کاربرد دارند و روی ظاهر کار تأثیر بسیار زیادی می‌گذارند. امکان خرید بتن اکسپوز در اشکال، طرح‌ها و اندازه‌های مختلف وجود دارد.

منابع

https://www.reckli.com/en/service/concrete-facts/what-is-exposed-concrete?what-is-how-to-do-and-costhttps://e-scapedesign.com/uncategorized/what-is-exposed-and-honed-concrete-and-how-does-it-differ-from-traditional-methods-such-as-brick-

https://www.topciment.com/en/new/all-about-exposed-aggregate-concrete-what-is-how-to-do-and-cost